Eksik Borç Nedir?

Eksik borç; alacaklısına talep ve takip hakkı vermeyen ancak ödendiği takdirde geri istenemeyen borç türüdür. Bilindiği üzere alacak hakkı, borçludan dava ya da cebri icra yolu ile talep ve takip hakkı vermektedir. Ancak hukuk düzeni bazı hallerde alacaklıya, borçluyu dava veya cebri icra yoluyla zorlama hakkı vermemiştir.

Görüldüğü üzere eksik borçların ifası tamamen borçlu tarafın rızasına bırakılmış durumdadır. Esasında bu borçlar hukuki olarak ve normal borç olarak mevcutlardır. Borçlu borcunu ifa ederse burada gerçek ve geçerli bir ifadan söz edilir. Şunu da belirtmek gerekir ki borçlu taraf borcu ifa etmek zorunda olmadığını sonradan öğrenmiş olsa dahi ifa ettiği borcunu geri alamaz ve sebepsiz zenginleşme hükümlerine başvuramaz. Çünkü belirtildiği üzere eksik borç da hukuki ve normal olarak geçerli bir borç ilişkisi yaratır.

Doktrinde eksik borca ilişkin olarak bir takım sınıflandırmalar yapılmaktadır. Buna göre en önemli ayrım olarak eksik borçlar; doğuştan eksik borç, sonradan eksik hale gelen borçlar olarak ikiye ayrılmaktadır. Bu ayrıma bakılacak olursa;

· Kumar ve bahis borçları gibi bazı borçlar kanun ile eksik borç olarak tanımlanmıştır.

TBK’nun 604. maddesinin I. fıkrasında; “Kumar ve bahisten doğan alacak hakkında dava açılamaz ve takip yapılamaz.” denilmek suretiyle bu alacak hakkının sahibine dava ve takip hakkı vermeyeceği belirtilmiştir.

TBK’nun 524. maddesine göre; “Evlenme simsarlığından doğan ücret hakkında dava açılamaz ve takip yapılamaz.” denilmek suretiyle bu alacak hakkının da bir eksik borç niteliği taşıdığı ve sahibine dava ve takip hakkı vermediği belirtilmiştir.

Doğuştan eksik borçlara ilişkin olarak sayılanlar sınırlı sayıda olmayıp örnekler çoğaltılabilecektir.

· Sonradan eksik borç kavramı genel itibariyle zamanaşımına uğramış borçlar için kullanılmaktadır. Bilindiği üzere; borçlu tarafından zamanaşımına uğramış olan bir borç dava açılmadan önce veya dava açıldıktan sonra ifa edilebilir ve bu halde yapılan ifa geçerli olup sebepsiz zenginleşme söz konusu olmaz. Diğer eksik borçlardan farklı olarak zamanaşımına uğramış borçlar dava da edilebilecektir. Ancak bu noktada davalı borçlunun bir def’i hakkı bulunacağından bahsetmek gerekir.

Bir diğer eksik borç türü Konkordato Dışında Kalan Borç’lardır.[1] Konkordato, alacaklıların alacaklarının belli bir kısmından vazgeçmeleri esasına dayanan ve kanun tarafından belli usule tabi tutulan bir sözleşmedir. Zira alacaklı konkordato dışında kalan alacak tutarını ayrıca dava edemeyecektir. Ancak borçlu, konkordato dışında kalan borcunu öderse, burada geçerli bir ifa söz konusu olup yapılan ödeme geri istenemeyecektir.

Konuya ilişkin olarak bir Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararına yer vermek gerekirse;

“…Eksik borçlarda, esas itibariyle bir dava ile himaye edilmemiş borç münasebetleri ve bu suretle mesuliyetsiz borç halleri söz konusudur. Gerçekten, bir borç ilişkisinde alacaklı borçluya karşı talep, dava ve cebri icraya başvurma yetkilerine sahip iken eksik borç adı verilen borçlarda bu yetkilerden tamamen veya kısmen yoksun bulunmaktadır. Türleri çok farklı olmakla beraber, bu borçların hepsinde ortak kriter dava edilememeleri ve fakat ifa edilebilmeleridir. … Öğretide baskın olan görüşe göre, kumar ve bahis sözleşmeleri geçerlidir; bunlardan borç doğar. Fakat bu borçlara dayanarak borçluyu borcunu ifa etmek üzere zorlama imkanı yoktur. Bu borç, dava hakkından yoksun, eksik (tabii) bir borçtur. Kumar ve bahis borcunun eksikliği savunması bir def’i değil, bir itiraz oluşturur. Varlığı yargıç tarafından görevinden ötürü dikkate alınır. Böyle bir savunmayı ortaya atmak da hakkın kötüye kullanılması sayılmaz.”

(YHGK, T. 22.02.2017, 2015/932 E. - 2017/315 K.)

Yer verilen Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararında da öğretideki görüşlere atıf yapılarak eksik borcun tanımı yapılmış ve bir borç ilişkisinden farklı olarak eksik borçlarda alacaklının borçluya karşı talep, dava ve cebri icraya başvurma yetkilerinden tamamen veya kısmen yoksun bulunduğu belirtilmiştir.

Konuya ilişkin soru ve sorunlarınız için bize ulaşabilirsiniz.

Kaynakça: Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi – mevzuat.gov.tr

[1] EKSİK BORÇLARIN İLERİ SÜRÜLMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ (Legal Character of Asserting Imperfect Obligation) Dr. Öğr. Üyesi Gökhan ŞAHAN - Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi - Yıl 8, Sayı 15, Haziran 2020 - s. 401 - 421