Hukukta Bilirkişilik

6754 sayılı Bilirkişilik Kanunu’nda yapılan tanıma göre bilirkişi, çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde oy ve görüşünü sözlü veya yazılı olarak vermesi için başvurulan gerçek veya özel hukuk tüzel kişisidir.

Bilirkişiler görevini dürüstlük kuralları çerçevesinde bağımsız, tarafsız ve objektif olarak yerine getirir; raporunda çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hususlar dışında açıklama yapamaz; hukuki nitelendirme ve değerlendirmelerde bulunamazlar. Genel itibariyle görevleri yargının işleyişine yardımcı olmak ve adaletin tecellisine katkıda bulunmaktır.

Kanunda da açıkça belirtildiği üzere genel bilgi veya tecrübeyle ya da hâkimlik mesleğinin gerektirdiği hukuki bilgiyle çözümlenmesi mümkün olan konularda bilirkişiye başvurulamaz. Ayrıca Bilirkişi, kendisine tevdi olunan görevi bizzat yerine getirmekle yükümlü olup görevini başka birisine devredemez.

Nasıl Bilirkişi olunur?

Bilirkişiliğe kabul şartları Bilirkişilik Kanunu’nun 10. Maddesinde belirlenmiş durumdadır. Maddeye göre bilirkişi olmak isteyen kişilerde şu şartlar aranır:

· Kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıldan fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile maddede sayılan suçlardan mahkûm olmamak.

· Terör örgütleriyle iltisaklı veya irtibatlı olmamak.

· Daha önce kendi isteği dışında bilirkişilik sicilinden çıkarılmamış olmak.

· Disiplin yönünden meslekten veya memuriyetten çıkarılmamış ya da sanat icrasından veya mesleki faaliyetten geçici ya da sürekli olarak yasaklanmamış olmak.

· Başka bir bölge kurulunun listesine kayıtlı olmamak.

· Bilirkişilik temel eğitimini tamamlamak.

· Bilirkişilik yapacağı uzmanlık alanında en az beş yıl fiilen çalışmış olmak ya da daha fazla çalışma süresi belirlenmiş ise bu süre kadar fiilen çalışmış olmak.

· Uzmanlık alanını gösteren diploma, mesleki yeterlilik belgesi, uzmanlık belgesi veya benzeri belgeye sahip olmak.

· Bilirkişilik temel ve alt uzmanlık alanlarına göre belirlenen yeterlilik koşullarını taşımak.

Hukuk öğrenimi görmüş kişiler, hukuk alanı dışında ayrı bir uzmanlığa sahip olduğunu ve maddede sayılan şartları taşıdığını belgelendirmen Bilirkişi olarak sicile kaydedilemezler.

Yukarıda sayılan şartları sağlayan kişiler usul ve esasları Adalet Bakanlığı tarafından belirlendiği üzere kendi yerleşim yeri veya mesleki faaliyetlerini yürüttüğü yerin bağlı olduğu bölge kuruluna ilgili belgeler de eklenerek yapılır. Yapılacak başvuru sonucunda Bilirkişiliğe kabul edilenler, sicile üç yıl için kaydedilirler.

Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 266. maddesinde mahkemenin yalnızca çözümü hukuk dışında, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde bilirkişiye başvurulabileceği belirtilmiştir.

Yine HMK’nın 272. Maddesinde Hâkimler hakkındaki yasaklılık ve ret sebeplerinin bilirkişiler için de geçerli olduğu, ancak, bilirkişinin, aynı dava veya işte daha önceden tanık olarak dinlenmiş bulunmasının, bir ret sebebi teşkil etmeyeceği hükmü bulunmaktadır.

Bilirkişilik Kanunu m. 3/5 ve HMK m. 277’de bilirkişinin sır saklama yükümlülüğü düzenlenmiştir. Buna göre bilirkişiler görevleri gereği öğrendikleri bilgi ve belgeleri saklamakla yükümlüdürler. Bu yükümlülük, bilirkişilik görevi sona erdikten sonra da devam edecektir.

Bilirkişiler belirlenen Bilirkişilik Asgari Ücret Tarifesine göre ücrete hak kazanmaktadırlar.